Skip to main content

Communicatiemodel om ons gedrag te begrijpen

Grondlegger van de Roos van Leary is de Amerikaanse psycholoog Timothy Leary. Hij ontwikkelde zijn ‘roos’ rond 1954 op basis van duizenden observaties van menselijk gedrag. Daarbij keek hij vooral naar de mate van invloed (macht) en de mate van acceptatie (samenwerking) tussen mensen.

Basisuitkomsten van zijn onderzoek waren:

  • Actie = reactie. Het gedrag van de één roept vrijwel automatisch gedrag bij de ander op. Ook als het gaat om non-verbaal gedrag. Wat dat betreft kunnen wij mensen nogal eens primair reageren!
  • Menselijk gedrag is vrij voorspelbaar en je kunt invloed uitoefenen om gedrag bewust en effectief in te zetten. Wie bewust(er) communiceert, kan daarmee ook zijn invloed en draagvlak vergroten.

Leary vertaalde deze uitgangspunten naar een model, geïnspireerd op een windroos: de roos van Leary.

  • Veel invloed hebben noemen we ‘BovenGedrag’. Iemand is expressief, praat luid, heeft ideeën en invloed en uit dat ook makkelijk.
  • Weinig invloed hebben heet ‘OnderGedrag’. Iemand laat introvert(er) gedrag zien, praat zacht en/of past zich makkelijk aan in het gesprek.
  • Iemand die ideeën en meningen van de ander makkelijk accepteert vertoont ‘SamenGedrag’
  • Wanneer iemand tegen de ander ingaat, voor zichzelf opkomt of het oneens is met de ander vertoont hij/zij ‘TegenGedrag’.

Vanuit deze indeling onderscheidt Leary acht verschillende gedragsstijlen: (bege)leiden, samenwerken, meewerken, terugtrekken, tegenwerken, aanvallen en concurreren.

Het gaat niet om goed of fout, maar om effectief gedrag

Alle vormen van gedrag binnen de Roos van Leary zijn OK, alhoewel je – als het gedrag steeds explicieter wordt, dat wil zeggen dat je  je steeds extremer gedraagt (buitenste rode cirkel), de reactie van de ander ook steeds heftiger kan worden. Een voorbeeld: iemand kan tegenwerken door “ja, maar … ik ben het er niet mee eens!” te zeggen of – veel extremer – de boel kan gaan saboteren en daardoor zelfs schadelijk zijn voor zijn omgeving omdat hij gaat schelden of dingen kapot gooit.

In dat laatste geval zal zijn gedrag niet altijd even effectief zijn, tenzij de scheldkanonnade volkomen begrijpelijk en misschien wel terecht is.

Wat jij doet, heeft effect op de ander

Zoals Leary ontdekte, reageren mensen vaak vrij automatisch op het gedrag van een ander, want:

  • BovenGedrag roept OnderGedrag op. Zolang iedereen dit accepteert, is er niets aan de hand.
  • SamenGedrag roept SamenGedrag op. Dit uitstekend, zolang iedereen het ook maar écht met elkaar eens is. Want in zo’n geval mag je leuk blijven samenwerken. Het risico kán alleen bestaan dat er weinig nieuws gebeurt en dat niemand elkaar meer uitdaagt of durft tegen te spreken om iets te veranderen.
  • TegenGedrag roept TegenGedrag op. Weerstand, tegenspreken of verschil van mening is ook uitstekend. Alleen als dat te lang duurt, zorgt dat geheid voor conflicten. Om dit te voorkomen helpt het om uit de sleur van allebei ‘Tegen’ te komen en een overstap te maken naar Samen.

Verander de wereld, begin bij jezelf!

De hamvraag is natuurlijk hoe je de Roos van Leary toepast in de praktijk. Hoe zet je ‘ander gedrag’ in om effectief te communiceren? Dit vraagt dus om je bewust te zijn van je eigen gedrag én bewust effectief gedrag in te zetten:

  1. Kijk welk gedrag de ander vertoont en sluit aan op hetzelfde niveau (als de ander onder zit, ga jij ook onder zitten.
  2. Steek over naar ‘de andere kant’ (dus van aanvallend naar leidend of van leidend naar helpend).
  3. Als de ander niet meteen meegaat, blijf je – met respect voor de ander – consequent en bewust vasthouden aan dit gedrag totdat je doel is bereikt.

Zelf aan de slag?

De Roos van Leary is een waardevol model om inzicht te krijgen in de communicatie en samenwerking van mensen. In (incompany) trainingen, workshops en soms ook in coachgesprekken maken we vaak gebruik van dit model om de communicatie tussen mensen duidelijk te maken aan de hand van eigen casuïstiek. Vraag gerust naar de mogelijkheden!